Kahramanmaraş merkezli 11 vilayette binlerce can kaybı ve büyük yıkıma neden olan zelzelelerde birçok tarihi ve kültürel yapı ile içeriğindeki birtakım eserler de ziyan gördü. Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü’nce, toplam 10 vilayette 5 farklı grup ve 173 uzmanın iştirakiyle ağır hasar gören tarihi yapılardaki nitelikli gereçlerin, enkazdan ayıklanarak muhafaza altına alma çalışmaları devam ediyor. Enkazda tespiti, tasnifi, temizleme ve belgeleme çalışmaları yapılan eserler, envanter kayıtları tutularak müzelere ve süreksiz hafriyat konutu depolarına naklediliyor.
Hatay’da enkazdan 265 eser kurtarıldı
Hatay’daki çalışmalarda 21 Mart prestijiyle, 23 cami, 8 mescit, 3 kilise, 3 hamam, 3 kamu binası, 5 türbe ve 8 çeşme, 10 konut olmak üzere toplamda 63 tescilli taşınmaz üzerinde ön hazırlık, keşif ve enkazdan eser ayıklama çalışması gerçekleştirildi. 21 kitabe, 18 litürjik materyal, 13 ikona, 7 bezemeli mimari modül, 6 seramik, 2 kandil, 1 Osmanlı arması, 1 metal haç, 7 el yazması kutsal kitap, 185 dini kitap, 2 kapı tokmağı ve 1’er adet ahşap kapı kanadı ile sikke olmak üzere toplamda 265 eser enkazdan çıkartılarak müdafaa altına alındı.
Diğer vilayetlerde 23 eser kurtarıldı
Enkaz arkeolojisi çalışmalarında Hatay dışındaki başka vilayetlerde enkazdan da 23 eser kurtarıldı. Malatya’da 3 yapı kitabesi, 2 mezar taşı kitabesi, 2 lotus palmet motifli rölyef toplam 7 kesim kurtarılıp Malatya Müzesi’ne teslim edildi. Gaziantep’te yıkılan Gaziantep Kalesi’nden Kale kitabesi ve mimari kesimlerden oluşan 15 modül kurtarıldı. Adıyaman’da 1 sikke kurtarılan eserler ortasında yer alıyor.
Kültür molozları farklı yere taşınacak
Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürü Gökhan Yazgı, depremin yaşandığı vilayetlerde Afet Hafriyat Başkanlığı kurulduğunu, uzman takımların yıkılmış tescilli yapılarda hafriyat çalışmaları yürüttüklerini söyledi. Yazgı, “Bu çalışmaların ana sebebi, kurtarılabilecek yapıtları kurtarıp sonra kültür molozu denilen molozlar başka yere taşınacak. Onarım ve konstrüksiyon sürecinde kullanılacak mimari yapı ögeleri ayrılıp sonrasında onarıma başlanacak” dedi.
Konteyner uyum merkezi kuruluyor
Deprem bölgesindeki tüm vilayetlerde hafriyat liderleri görevlendirdiklerini belirten Gökhan Yazgı, “Asıl büyük yıkım Hatay’da olduğu için oraya süratlice başladık. Vakıflar Genel Müdürlüğü ile tüm yapılar üzerinde geniş bir çalışma yürütüyoruz. Hatay’da tüm idari ve bilim kurulu üyelerimizin çalışma sisteminin kurulu olduğu, kalabilecekleri konteyner uyum merkezi oluşturuyoruz” diye konuştu.
Enkaz arkeolojisi
Deprem bölgesindeki tarihi ve kültürel kıymetlerin enkazdan kurtarılmasına ait bilgi veren Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdür Yardımcısı Yahya Coşkun, “Afet bölgesi hafriyat takımlarımız, sarsıntı bölgesindeki kentlerde AFAD, ICOMOS ve öteki paydaşlarımızla birlikte enkaz arkeolojisi çalışmalarını sürdürüyor. Hafriyat gruplarımız zelzele bölgesinde enkaz altında kalan taşınır yapıtlarla tahrip olmuş taşınmaz modüllerini belgeliyor ve inançlı bir biçimde müzelerimize naklediyor. Hatay afet hafriyat grubumuz, bu hafta İhsaniye Camii ile Rum Ortodoks Kilisesi’nde çalışıyor. Hatay’da enkazdan kurtarılan eser sayısı 265’e ulaştı. Hafriyat liderimize ve arkadaşlarımıza yürekten teşekkürler” sözlerini kullandı.
Şuppiluliuma çelik kafeste
Depremde H blok kısmı hasar alan Hatay Arkeoloji Müzesi’ndeki 1,5 tonluk Hitit hükümdarı Şuppiluliuma’nın heykeli, Arsuz stelleri, Antakya lahdi, mozaikler ve benzerlerinin, içine hafif yastık vazifesi gören puzolan dolu çuvallar konulan çelik kafeslerde muhafaza altında olduğunu belirten Coşkun, “Depremin birinci anından itibaren bir an bile boş bırakmadığımız Hatay Müzemizde yapıtlarımızın onarımlarına başladık” dedi.
Gaziantep Kalesi ve Diyarbakır Surları
Hatay dışındaki vilayetlerde devam eden tespit, tasnif ve belgeleme çalışmalarında kale kitabesi, bezemeli mimari ögeler ve öbür taşınır kültür varlıkları olarak bugüne kadar 23 yapıtın kurtarıldığını aktaran Coşkun, “Ekiplerin Diyarbakır surları, Gaziantep Kalesi’ndeki tespit ve kurtarma çalışmaları da ağır halde devam ediyor. Adıyaman’daki Karakuş Tümülüsü’nde de yıkılan sütun en kısa müddette ayağa kaldırılacak. Bölgede, içerisinde eser olduğunu bildiğimiz tüm yerlerde enkaz arkeolojisi yapılıyor. Bunlar hem belgelenip müzelerde müdafaa altına alınıyor, hem de rastgele bir kaçakçılığa mevzu olmaması için süratlice müdahale ediliyor” diye konuştu.